چه کاری مهم‌تر است؟ و چه کسی باید آن را انجام دهد؟
دریافت متن «چه کاری مهم‌تر است؟ و چه کسی باید انجامش دهد؟»
– از امام علی (ع) پرسیدند: «کدام یک از این دو برتر از دیگری است: دادگری یا دهش و بخشیدن؟» امام فرمود: «دادگری کارها را در جای [شایسته‌ی] خود قرار می‌دهد اما بخشش امور را از جایگاه و سمت و سوی خود بیرون می‌برد. هم‌چنین دادگری تدبیر و سیاست‌گذاری است عام و همگانی اما بخشش گاه گاه است و برای کسانی خاص؛ پس از این دو، دادگری است که والاتر و برتر است.» (نهج‌البلاغه، حکمت ۴۳۷)
– امام علی (ع) فرمود: «عدالت حیات است.» (غُررالحکم موضوعی، باب عدل)
– و نیز فرمود: «عدالت قوام و اساس زندگی مردمان است.» (همان‌جا)
– و فرمود: «هیچ‌چیز مانند عدالت سرزمین‌ها را آباد نمی‌کند.» (همان‌جا)
– و فرمود: «حدای سبحان عدالت را مایه‌ی برپایی و ستون زندگانی انسان‌ها قرار داده است و وسیله‌ی پاک‌شدن از ظلم‌ها و حقوق از دست رفته‌ی مردم و گشایشگر و تسهیل‌کننده‌ی راه آیین اسلام.» (همان‌جا)
– امام کاظم (ع) درباره‌ی آیه‌ی «بدانید که خدا زمین را پس از مُردن‌اش زنده می‌کند» [سوره‌ی حدید، آیه‌ی ۱۷] فرمود: «منظور زنده‌کردنِ زمین با باران نیست، بلکه خداوند مردمانی را برمی‌انگیزد تا عدالت را حیات بخشند و با زنده‌شدنِ عدالت، زمین نیز زنده می‌شود.» (میزان‌الحکمه، مدخل عدالت)
– سوره‌ی نساء، آیه‌ی ۱۳۵: «ای کسانی که ایمان آورده‌اید، پیوسته برپادارنده و عامل و نگاهبان عدالت باشید و برای خدا گواهی دهید، هرچند بر علیه خودتان یا پدر و مادر و خویشاوندان شما باشد. اگر آن کسی که در حق او شهادت می‌دهید توانگر یا تهیدست باشد [توانگری یا تهیدستی او شما را از شهادت به حق باز ندارد که] خدا به رعایت حال آن‌ها از شما سزاوارتر است؛ پس از پی هوس خویش نروید که [در نتیجه از حق] عدول کنید […].»
– سوره‌ی حدید، آیه‌ی ۲۵: «به راستی ما پیامبران خود را با دلایل آشکار و روشن [به سوی مردم] روانه کردیم و با آن‌ها کتاب [آسمانی] و ترازو [= معیارِ حق و عدل] را فرستادیم تا مردم به عدالت برخیزند، و آهن را که در آن برای مردم خطری سخت و سودهایی است، پدید آوردیم […].»
– سوره‌ی رعد، آیه‌ی ۱۱: «در حقیقت، خداوند وضع و حال قومی را تغییر نمی‌دهد مگر آنکه آن‌ها وضع خود را تغییر دهند.»
– رسول اکرم (ص) فرمود: «هرگونه که باشید، همان‌گونه بر شما حکومت می‌شود.» (میزان‌الحکمه، مدخل ولایت (حکومت))
– امام حسین (ع) فرمود: «کوران و گنگان و بیماران زمین‌گیر در شهرها به حال خود رها شده‌اند و به آن‌ها ترحّمی نمی‌شود، با این حال شما به کاری که شایسته‌تان است برنمی‌خیزید و دیگران را نیز در این راه مدد نمی‌رسانید و با اغماض و سازش با ستمکاران خود را آسوده می‌دارید […] پس ناتوانان را به دست ایشان تسلیم کردید که یا همچون برده مقهور باشند و یا همچون مستضعفی برای اداره‌ی امور زندگی، [در دست ایشان] اسیر.» (تحف‌العقول، باب سخنان امام حسین (ع))
– روزی امام علی (ع) در راه پیرمرد سالخورده‌ی نابینایی را دید که گدایی می‌کرد. از همراهان [ ـِ کارگزار]ش پرسید: «این چیست؟ [چه وضعی است؟]» گفتند: «امیرمؤمنان! مردی مسیحی است.»(۱)آیا می‌توانید در این پاسخ نشانه‌هایی از باوری کلیشه‌ای، توجیه، فریب و گریز (مثلاً از احساس گناه یا مسئولیت) بیابید؟ فرمود: «از او کار کشیدید و چون پیر و ناتوان شد، مواهب زندگی را از او بازداشتید و رهایش کردید؟ از بیت‌المال خرج و مستمریِ زندگی او را بدهید.» (ترجمه‌ی الحیاه، جلد ۲، صفحه‌ی ۳۹۸)
– امام علی (ع) می‌فرماید: «عدالتی بهتر از بازگرداندن حقوق از دست رفته‌ی مردم نیست.» (غررالحکم موضوعی، باب عدل)
– امام باقر (ع) فرمود: «چه گسترده است دامنه‌ی عدالت! همانا اگر در جامعه عدالت اجرا شود، مردم بی‌نیاز خواهند شد.» (میزان‌الحکمه، مدخل عدالت)
– امام علی (ع) می‌فرماید: «همانا خداوند بر توانگران واجب کرده که زندگی تهیدستان را به خوبی تأمین نمایند؛ پس اگر فقیران سقوط کنند یا رنج کارِ بیش از حد از پا درآوَرَدشان یا برهنه و بی‌سامان بمانند، به علّت بازداشتن ثروتمندان از رسیدن حق نیازمندان به ایشان است.» (ترجمه‌ی الحیاه، جلد ۳، صفحه‌ی ۳۵۰)
– و فرمود: «به راستی در عدالت گشایشی است، و آن کس که عدالت بر او گران و دشوار آید، [تحمّل] ظلم و ستم بر او دشوارتر است.» (نهج‌البلاغه، خطبه‌ی ۱۵)
– و فرمود: «خداوند از آگاهان پیمان گرفته که در برابر پرخوری ستمگر و گرسنگی ستمدیده، آرام و قرار نگیرند.» (نهج‌البلاغه، خطبه‌ی ۳)
– و فرمود: «پروا کنید از خشم و قهر انسان بزرگوار آنگاه که گرسنه شود و از حمله آوردن انسان پست و فرومایه آنگاه که سیر گردد.» (نهج‌البلاغه، حکمت ۴۹)
– و فرمود: «از ستم و بیداد بپرهیزید که ستم [کار را به شورش کشد و] شمشیر در میان آرَد و بیداد مردم را به فرار از وطن و آوارگی وا دارد و کینه و انتقام [الهی] را شتاب بخشد.» (غررالحکم موضوعی، باب ظلم)
– پیامبر اکرم (ص) می‌فرماید: «یک ساعت عدالت، بهتر از شصت سال عبادت است که شب‌اش به عبادت و روزش به روزه‌داری بگذرد و یک ساعت بی‌عدالتی در حکومت (یا داوری) نزد خدا بدتر از شصت سال گناه است.» (میزان‌الحکمه، مدخل عدالت)
– امام صادق (ع) فرمود: «اطعام مؤمنی را دوست‌تر از آن دارم که ده بنده آزاد کنم و ده حج به جای آورم.» نصر بن قابوس، راوی حیث می‌گوید: با شگفتی گفتم: «ده بنده و ده حج؟» فرمود: «اگر به او خوراک ندهید خواهد مُرد، یا او را ناگزیر می‌کنید که پیش دشمن برود و چیزی بخواهد، در حالی که مرگ برای او بهتر از خواستن چیزی از دشمن است. ای نصر! «هر که انسانی را زنده بدارد، چنان است که همه‌ی مردم را زنده کرده باشد.» [سوره‌ی مائده، آیه‌ی ۳۲]» (ترجمه‌ی الحیاه، جلد ۵، صفحه‌ی ۳۱۹)
– پیامبر اکرم (ص) فرمود: «عادل‌ترین مردم کسی است که بر مردم همان پسندد که بر خود می‌پسندد و بر آنان نپسندد آن‌چه را بر خود نمی‌پسندد.»
– امام علی (ع) فرمود: «به کار خیر بپردازید و چیزی از آن را ناچیز مشمارید که کوچکِ آن بزرگ و اندکِ آن بسیار است، و کسی از شما نگوید که «دیگری در انجام کار خیر از من سزاوارتر است» که به خدا سوگند چنین خواهد شد.» (نهج‌البلاغه، حکمت ۴۲۲)
پاورقی