شگفت‌انگیزِ لحظه‌ها (مروری بر زندگی و عکس‌های سباستیائو سالگادو)

دریافت متن «شگفت‌انگیزِ لحظه‌ها»

سباستیائو سالگادو، متولد ۱۹۴۴، برزیل، عکاسی است با رویکردِ مستندِ اجتماعی‌ که در آثارش، رنجِ بی‌پناهان و ستم‌دیدگان را به نحوی خیره‌کننده و اثرگذار بیان می‌کند.

سباستیائو سالگادو، تنها پسرِ خانواده بود و پدرش می‌خواست که او وکیل شود، اما او رشته‌ی اقتصاد را انتخاب کرد. در ۱۹۶۸ از دانشگاه فارغ‌التحصیل شد و در وزرات دارایی مشغول به کار شد، اما در همان حال، به جنبشِ مردمی علیهِ حکومتِ نظامیان در برزیل پیوست. سالگادو که به عنوان یک فعال سیاسی شناخته می‌شد، در سال ۱۹۶۹ از کشور تبعید شد. او و همسرش به فرانسه رفتند و سالگادو در دانشگاهِ پاریس به تحصیلاتِ خود ادامه داد و در «سازمان بین‌المللی قهوه»^(۱)International Coffee Organizationبه عنوان اقتصاددان مشغول به کار شد.

در ۱۹۷۱ از طرف این سازمان به مأموریتی در رواندا (افریقا) رفت و در آن‌جا بود که نخستین عکس‌های خود را گرفت و به زودی مصمم‌تر شد که به آموختن این هنر بپردازد. در ۱۹۷۳، او در انتخابی دشوار، کار و شغل خود را رها کرد و به عنوان عکاسِ آزاد مشغول به کار شد. در ابتدا، بیش‌تر در زمینه‌ی خبری، عکاسی می‌کرد و به تدریج به سمتِ عکاسی مستندِ اجتماعی رفت.

در طول دهه‌های بعدی، سالگادو از موضوعاتِ بسیار متنوعی عکاسی کرد؛ از قحطی در کشور نیجر گرفته تا جنگ داخلی در موزامبیک. در میانه‌ی دهه‌ی ۱۹۸۰، سالگادو تصمیم گرفت که تمامِ توان خود را صرفِ پروژه‌های بلندمدتی کند برای روایت‌کردنِ یک داستانِ واقعی از طریق مجموعه‌ای عکس. او ماه‌ها ناپدید می‌شد و به زندگی با مردمان، در دلِ موقعیت‌های واقعی می‌پرداخت و در میانه‌ی زیستن، عکاسی می‌کرد. درگیر شدن و غرق شدنِ شدید در مسأله، یکی از شیوه‌های اصلیِ کار سالگادو است:

«شما قبل از این‌که بخواهید این گونه پروژه‌های بلندمدتِ عکاسی را انجام دهید، باید با موضوع درهم‌آمیخته و یکی شوید، چون پروژه قرار است یک بخش بسیار بزرگ از زندگی شما باشد. اگر شما این یکی‌شدگی با موضوع را نداشته باشید، در این کار دوام نخواهید آورد.»^(۲)www.sothebys.com, Oct 11, 2018: “Snapshot: Sebastião Salgado’s Gold Mine Portfolio” By Irene Gonzalez.

در همین دوران بود که سالگادو سبک خویش را بنیان گذاشت: عکس‌هایی عمیق و آتشین که مبتنی‌اند بر زیباییِ بسیار فُرم و ترکیب‌بندی‌های قوی؛ چیزی که به سوژه‌های ستم‌دیده‌ی عکس‌هایش، حسِ شرافت و عزت‌نفس می‌بخشد.

اولین کتابِ عکس‌-نوشته‌های او، «آمریکاهای دیگر»^(۳)Other Americasنام داشت که زندگیِ روزمره‌ی روستاییانِ آمریکای لاتین را تصویر می‌کرد. این کتاب که در سال ۱۹۸۶ چاپ شد، جوایز متعددی را نصیبِ خود کرد.

در همان سال، کتابِ «افریقا: انسان در اضطرار»^(۴)Sahel: Man in Distressرا نیز به چاپ رساند؛ کتابی درباره‌ی قحطیِ سال‌های ۱۹۸۴-۱۹۸۵ در افریقا. سالگادو همراه با گروهِ کمک‌های بشردوستانه‌ی فرانسه، در مناطقِ قحطی‌زده‌ی افریقا، پانزده ماه زندگی کرد. حاصلِ هنریِ این دوران، مستنداتی است تکان‌دهنده و بسیار شفقت‌انگیز از زیبایی و ایستادگیِ انسان‌ها در کورانِ عمیق‌ترین و منزجرکننده‌ترین رنج‌ها.

اساساً آثارِ سالگادو، به نحوی عجیب، در میانه‌ی فقر و استثماری خشن، زیبایی‌ای ناب می‌یابند و آن را تجلّی می‌بخشند. این تصاویر، رنج را بیان می‌کنند اما در همان‌ حال، وقاری والا، شجاعت و نیرویی که در انسان‌های دردمند نهفته است را نیز آشکار می‌کنند.

در ۱۹۹۰، شناخته‌شده‌ترین اثر او به چاپ رسید: «یک موهبتِ اطمینان‌ناپذیر»^(۵)An Uncertain Grace؛ مجموعه‌ی به‌یادماندنیِ عکس‌هایی از کارگرانِ غرق در گِل‌ و لای در یک معدن طلا^(۶)Serra Pelada Gold Mineدر برزیل.

سالگادو در ۱۹۹۱، پس از آن که صدام حسین چاه‌های نفتِ کویت را به آتش کشید، به آن‌جا سفر کرد و از این حادثه‌ی هول‌انگیز نیز عکاسی کرد.

در ۱۹۹۳، او «کارگران: بررسیِ باستان‌شناختیِ عصرِ صنعت»^(۷)Workers: An Archaelogy of Industrial Ageرا به چاپ رساند و چهره‌ای حماسی از این طبقه‌ی کارگر به تصویر کشید. در این مجموعه نیز قدرت عکس‌های سالگادو آشکار است. این قدرت، از دو چیز سرچشمه می‌گیرد: زیباییِ تصاویر و این‌که سالگادو «نگاه از بالا»^(۸)condescendنداشته و این مردمان را کالایی برای دل‌سوزی و ترحّم نمی‌بیند.

سالگادو که در سال‌های ۱۹۹۰، آوارگی و جابجاییِ انسان‌ها در ۳۵ کشور را ثبت می‌نمود، در سال ۲۰۰۰، عکس‌های خود در این حوزه را در کتابِ «مهاجرت‌ها: انسانیت در عبور و تغییر»^(۹)Migrations: Humanity in Transitionجمع ‌آورد.

سالگادو، رسالتی برای خود قائل بود تا زندگی‌ِ مردمانی از این سیاره که نادیده گرفته شده‌اند را با هم‌دلی و هم‌دردی و نیز با دیدی انتقادی مورد کندوکاو قرار دهد. در تاریخِ هنر، او نمونه‌ای برجسته از سنتی هنری است به نامِ سنتِ «عکاسی دغدغه‌مندانه»^(۱۰)Concerned Photogeraphy. در این سنتِ هنری، عکاسان اهدافِ انسان‌گرایانه‌ی خود را وارد دنیای عکاسی می‌کنند و از عکس، برای آموزش و تغییر جهان استفاده می‌کنند؛ نه فقط برای ثبت و نمایشِ جهان. در این سنت هنری، شخصْ خود را بیش‌تر روزنامه‌نگار [و در مسیر آگاهی‌بخشی] می‌داند، تا عکاس هنری. به همین خاطر، از نظرِ سالگادو، در تلاش‌ها و تمرین‌های هنری نیز مهم‌ترین چیز، آگاهی است؛ آگاهی از لحظه‌ای که شخص در حالِ گذراندنِ آن در جامعه‌ی انسانی است. این چیزی است که او باید با عکس‌هایش به تصویر کشد.

 «پیدایش»^(۱۱)Genesis، ۲۰۱۳، اثر دیگری از سالگادو است: ارائه‌ی نتایجِ پژوهشی هشت‌ساله از گوشه‌گوشه‌ی جهان درباره‌ی حیات وحش، چشم‌اندازهای طبیعت و فرهنگ‌های انسانی‌ای که زندگیِ مدرن و صنعتی به آن‌ها راه نیافته است.

علاوه بر فعالیت‌های هنری، سالگادو و همسرش در ۱۹۹۸، «بنیاد زمین»^(۱۲)Instituto Terraرا تأسیس کردند؛ پروژه‌ای برای بازگردانی و احیاء بخش‌های تخریب‌شده‌ی جنگل‌های برزیل.

زندگی پرفراز و نشیبِ هنری و شخصیِ سالگادو، در مستندِ درخشان و تماشاییِ «نمکِ زمین»^(۱۳)The Salt of The Earth، به کارگردانیِ «ویم وِنْدِرس»^(۱۴)Wim Wendersروایت شده است.^(۱۵)منبعِ اصلیِ متنِ حاضر، دایره‌المعارفِ بریتانیکاست: www.britannica.com/biography/Sebastiao-Salgado